Bardzo często komórki odpowiedzialne za audyt wewnętrzny zdają się – mimo świetnego przygotowania merytorycznego – być pozostawionymi w przestrzeni, w której nie wiedzą, jak się poruszać, jak proces audytu zacząć, i wreszcie, używając kolokwializmu – jak owo zagadnienie „ugryźć”.
Wytyczne Ustawy o finansach publicznych z 2009 roku, zdają się być tylko ogólnymi ramami, w których ma audytor wewnętrzny działać, bez wskazania bardziej szczegółowych i co ważniejsze, pragmatycznych wskazówek. Wyjaśnijmy, iż nie jest to błąd ze strony ustawodawcy, lecz raczej pozostawienie sporego pola, tak by proces audytu wewnętrznego nie był zbyt sformalizowany.
Audyt w świetle ustawy z 2009 roku
Co najważniejsze – ustawa z 2009 roku (wraz z późniejszymi, równie ważnymi nowelizacjami) wnosi po raz pierwszy novum do rozumienia narzędzia audytu wewnętrznego, poprzez mocniejsze powiązanie audytu z kontrola zarządczą. Mianowicie audyt wewnętrzny ma być swoistym wsparciem (a nie tylko, procesem kontrolnym i rozliczającym wyniki, jak to rozumiano wcześniej) dla ministra czy innego kierownika działu w resorcie, organach administracji publicznej. Pomoc ta ma objawiać się poprzez systematyczne i cykliczne oceny kontroli zarządczej, a także czynności doradcze. Ustawa w sposób wyraźny wiążę więc kontrolę zarządczą w administracji publicznej poprzez krytyczne spojrzenie na kontrolę zarządczą przez pryzmat takich kategorii jak: skuteczność, adekwatność i efektywność.
By audytorowi wewnętrznemu ułatwić dokonywanie ewaluacji kontroli zarządczej, w ustawie postuluje się, by minister finansów opracował swoistą bazę – modele wzorcowe kontroli zarządczej, obowiązujące w danym typie jednostek. Ma to znacznie ułatwić audyt wewnętrzny i stanowi dla audytora optymalny punkt zaczepienia, model porównawczy. Mając takie parametry wzorcowe audytor jest w stanie dokonać rzetelnej oceny efektywności i skuteczności kontroli zarządczej w audytowanej jednostce administracyjnej lub przedsiębiorstwie.
Inne kryteria przeprowadzania audytu wewnętrznego
Wielu polskich autorów zajmujących się zjawiskiem audytu wewnętrznego, czy to w podmiotach gospodarczych czy jednostkach administracyjnych sektora finansów publicznych, wskazuje, iż mimo swoistego zlewania się pojęcia kontroli wewnętrznej w zwykłym rozumieniu z definicją audytu wewnętrznego, następuje przesunięcie akcentów na ocenę ex-ante – www.pwc.pl/pl/uslugi/audyt-wewnetrzny.html. Tymczasem w rozumieniu tradycyjnym, mieliśmy raczej do czynienia z oceną, kontrolą ex-post – ocena wykonania zadań. Rzecz interesująca, ustawa przenosi tu także punkt ciężkości z wcześniejszego kryterium kontroli finansów publicznych – z kryterium legalności, na kryterium wykonania zadań, jakie przed daną jednostką ustawodawca postawił, powołując ją do istnienia. Obok tego wymienione są takie kategorie, które audyt wewnętrzny musi wziąć pod uwagę, a mianowicie: oszczędność (minimalne wykorzystanie zasobów), wydajność (wykorzystanie pełnego potencjału zasobów ludzkich i rzeczowych) oraz skuteczność (realizacja zadań z należytą jakością).
Dodajmy tylko, iż w zakresie metod przeprowadzania audytu wewnętrznego, swoistą „mapę drogową” dla audytora ma stanowić – opublikowany w 2003 roku – „Podręcznik audytu wewnętrznego”.